علت قفل شدن زانو چیست؟روش درمان قفل شدگی زانو
روی زمین چهار زانو نشسته‌اید و ناگهان می‌بینید نمی‌توانید بلند شوید! یا در حال ورزش ناگهان زانویتان را نمی‌توانید خم کنید. انگار گیره‌ای پایتان را نگاه داشته و نمی‌گذارد آن را حرکت بدهید. در وضعیت عادی زانو مانند یک لولای در عمل می‌کند، اگر چیزی در لولای در بگذارید دیگر کار نمی‌کند و در جای خود متوقف میشود. وقتی چیزی جلو حرکت زانو را بگیرد و آن را متوقف کند، می‌گویند زانو قفل شده است. با سایت دانستنی های ورزشی همراه باشید.
این حالت اغلب دردناک است و چون معمولا” هنگام بالا رفتن از پله‌ها، نشستن روی زمین، یا در حالات حساس دیگر مانند فعالیت ورزشی روی می‌دهد، باعث وحشت میشود. زانو از پیچیده‌ترین مفاصل بدن انسان است که برای راه رفتن طبیعی، کارایی و سلامت کامل آن الزامی است. بدین خاطر به تفصیل عواملی که موجب قفل شدن زانو میشود را بیان می‌کنیم.
علت قف شدن زانو
قفل شدن زانو به علت پارگی منیسک
در پارگی منیسک بر اثر گیر کردن تکه‌هایی از منیسک پاره شده در مفصل ممکن است زانو قفل شود و فرد نتواند زانوی خود را کاملا” صاف کند. یا هنگامی اتفاق می‌افتد که برجستگی استخوان در قسمت پاره مینسک گیر بیفتد. مجموعه ۲ استخوان و منیسک در این وضعیت قادر به باز و بسته شدن نیستند و زانو قفل می‌کند.
قطعه استخوانی یا غضروفی آزاد در درون مفصل
استئوکندریت دیسکان: یک نوع بیماری در مفصل است که در آن بخشی از غضروف ناحیه مفصل با استخوان ناحیه مربوطه جدا شده و ممکن است داخل فضای مفصل گردد. این قطعه استخوان یا غضروف در حفره زانو معلق است تا زمانی که بین دو سطح مفصلی گیر افتد و توانایی حرکت را از زانو بگیرد.
در این بیماری که نسبتاً نادر است قسمتی از غضروف مفصلی و استخوان زیر آن به طور کامل یا ناقص اغلب از کوندیل (یک برآمدگی استخوانی در انتهای تحتانی استخوان ران می‌باشد) ران جدا شده و ممکن است از بستر جدا شده و به صورت جسم آزاد (Loose Body) درون مفصل بیفتد و باعث اختلال در حرکات مفصلی گردد. این بیماری مخصوص جوانان بوده و در پسران بیش از دختران دیده میشود.
مفصل زانو بیش از سایر مفاصل گرفتار میشود و سطح خارجی کوندیل داخلی استخوان بیشتر مبتلا میشود. به عقیده بعضی از مؤلفین به علت تحت فشار قرار گرفتن این قسمت به وسیله خار قدامی استخوان درشت نی یا رباط متقاطع قدامی می‌باشد. در ابتدا قطعه استخوانی شکسته جدا شده در بستر خود ثابت بوده و غضروف روی آن به نظر سالم می‌رسد، ولی در مراحل پیشرفته این قطعه ممکن است از استخوان اصلی جدا شده و به صورت (Loose Body) در مفصل افتاده باعث اشکال در حرکات مفصل گردد.
آهکی شدن بخش کپسول مفصلی
یکی دیگر از علل این شکایت، آهکی شدن بخشی از کپسول مفصلی زانو است به این صورت که حین حرکات خم و راست شدن زانو، این بخش بین استخوان‌ها گیر افتاده و ایجاد درد شدید و احساس قفل شدگی می‌کند و گاهی توده‌های چربی اطراف زانو ممکن است بین قطعات استخوانی گیر افتاده و ایجاد درد و قفل شدگی کند.
نابه جای استخوان و ماهیچه‌ها اطراف زانو
گاهی این انسداد (قفل شدن زانو) ناشی از نابه جایی استخوان‌ها و ماهیچه‌های اطراف زانوست. ضعف ماهیچه‌های طرف داخل ران یا سفتی ماهیچه‌های طرف خارج آن می‌تواند به نابه جایی کشکک زانو بیانجامد. کشکک همراه با استخوان ران از صف خود خارج شده و خم کردن یا بازکردن زانو را مانع میشود. با برگشت ماهیچه‌ها به حالت عادی، کشکک نیز به جای خود باز می‌گردد و حرکات زانو عادی میشود.
نرمی کشکک و آرتروز
وضعیت دیگری وجود دارد که در آن وقتی بیمار مدت زیادی نشسته و بعد بلند میشود، نمی‌تواند سریع زانوی خود را صاف کند. چون صاف کردن سریع آن دردناک است. در این حال بیمار به تدریج و در عرض چند ثانیه زانو را باز کرده و با کمی لنگش راه میرود. چند قدم که راه میرود به تدریج درد کمتر و زانو صاف‌تر میشود.
بعد از حدود ده بیست قدم، بیشتر درد بیمار رفع شده و زانو تقریبا «صاف میشود. یا هنگام بالا رفتن از کوه ناگهان زانو قفل میشود! این وضعیت را کمتر به نام قفل شدن زانو میشناسند چرا که موقتی می‌باشد و علت آن معمولا» مشکلات نام برده نیست. شایع‌ترین علل این وضعیت در افراد جوان و میانسال کندرومالاسی یا نرمی کشکک و در افراد مسن ساییدگی یا آرتروز زانو است.
قفل شدن کاذب زانو چیست؟
بسیاری از اوقات مثلا” به دنبال یک ضربه یا جراحت مانند زمین خوردن، فرد نمی‌تواند به مدت چند دقیقه زانو خود را حرکت دهد و فکر می‌کند زانویش قفل شده! اما چیزی مانع حرکت زانو نشده است. این وضعیت را قفل شدن کاذب زانو می‌نامند. در این وضعیت ساز و کار درد نمی‌گذارد مفصل کاملاً باز یا خم شود. گاهی درد ناشی از پیچ خوردن یا ضربه زانو را قفل می‌کند؛ گاهی نیز خشک شدن ناشی از نشستن طولانی به یک حالت باعث آن میشود.
علائم قفل شدن زانو
عفونت مفصل زانو یا آبسه زانو
درد شدید هنگام صاف کردن مفصل زانو
محدودیت‌های حرکتی مفصل زانو
درد و ناراحتی هنگام لمس مفصل زانو
فقط می‌توانید مفاصل را به مقدار ثابتی خم کنید، معمولاً تا ۴۵ درجه
صدای سایش و اصطکاک را بشنوید
تشخیص قفل شدگی زانو با آرتروسکوپی
شرح حال و معاینه بالینی، عکس و MRI و در نهایت انجام آرتروسکوپی به مشخص شدن علت قفل شدگی زانو کمک می‌کند.
درمان قفل شدن زانو
درمان و توانبخشی در قفل شدگی زانو بر اساس علت به وجود آورنده آن متفاوت است. گاه میتوان با استفاده از درمان‌های فیزیوتراپی از جمله تجویز سرما و گرما درمانی، برق درمانی و تجویز ورزش‌های ویژه برای تقویت عضلات اطراف زانو به خصوص عضله چهار سر ران و عضلات نزدیک کننده و خم کننده ران‌ها و نیز تمرینات کششی عضلات خارج ران‌ها پیش از اینکه مفاصل زانو دچار تخریب شدید و پیشرفته شوند درد بیمار را کاهش و سبب بهبود عملکرد وی شد.
اگر علت قفل شدن زانو پارگی منیسک باشد: یخ درمانی، دارو، تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) یا فیزیوتراپی توصیه میشود.
استفاده از زانوبند طبی نیز می‌تواند به کاهش و حمایت از علائم آزاردهنده کمک کند. زانوبندهای طبی نه تنها می‌توانند زانو را تقویت کنند، بلکه گرم نگه می‌دارند. برای انتخاب زانو بند طبی مناسب با پزشک خود مشورت کنید.
در برخی موارد، می‌توانید از پد گرم روی زانوها برای از بین بردن خشکی، گرفتگی و درد زانو استفاده کنید. برای بهبود زانو، دمای پد را پایین بیاورید و آن را به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه روی زانوی آسیب دیده قرار دهید. اگر نمی‌توانید از پد گرم کننده استفاده کنید، می‌توانید از حوله گرم یا بطری آب گرم نیز برای درمان زانو قفل شده استفاده کنید.
فیزیوتراپی و برخی از تکنیک‌های آن در بازکردن قفل زانو بسیار موثر است. پزشک ممکن است داروهای خاصی را برای تسکین درد و التهاب زانو قفل شده تجویز کند. اگر درد و التهاب شدید باشد، پزشک ممکن است جراحی را برای درمان قفل شدن زانو توصیه کند.
گرم کردن صحیح بدن قبل از تمرین یا مسابقات از جمله عوامل بازدارنده قفل شدن زانو محسوب می شود. انجام ورزش در زمین های مناسب و آماده و هچنین گرم کردن صحیح بدن و کشش عضلات حمایت کننده زانو (همسترینگ،چهار سر ران) پیش از انجام تمرین و مسابقات از جمله مواردی است که از شیوع آسیب منیسک زانوها و در نتیجه قفل شدن زانو در ورزشکاران می کاهد.
درمان قفل شدن زانو با ورزش
گر چه قفل شدن زانو ممکن است با کمی استراحت برطرف شود، اما فکر نکنید درمان شده است. اگر قطعه‌ای استخوان یا غضروف آن را به وجود آورده باشد، آسیب جدی زانو ممکن است به دنبال آن بیاید. بنابراین، هر گونه محدودیت حرکات زانو باید توسط پزشک درمان شود. گاهی ممکن است این اشکال با عمل جراحی برطرف شود.
چنانچه مشکل قفل شدن زانو از نوع کاذب باشد، یا در مواردی همچو آسیب‌های خفیف زانو و یا ضعف زانو، میتوان با انجام تمرینات زیر موجب پیشگیری و توانبخشی زانو شد، نا گفته نماند این حرکات حتی بعد از عمل جراحی منیسک (مشورت با پزشک) و برای سالمندان نیز مفید می‌باشد.
حرکت اول
تقویت عضلات چهار سر ران و همسترینگ از عوامل بازدارنده در آسییب‌های منتهی به قفل شدن زانو است. انجام حرکات قدرتی مانند اسکوات که در این نوع حرکت توصیه میشود ورزشکار آسیب دیده با استفاده از وزن بدن خود این حرکت را انجام دهد.
حرکت دوم
در حالت ایستاده قرار گرفته و به طور متناوب وزن بدن را به آرامی از یک پا به پای دیگر منتقل کنید.
حرکت سوم
در حالت نشسته پا ها را دراز کرده و عضلات چهار سر ران را منقبض کنید، مدت زمان هر انقباض ۱۰ ثانیه. تکرار ۸-۱۲ بار.
حرکت چهارم
روی زمین نشسته و یک پای خود را به داخل خم کنید، طوری که کف پای که خم کرده ایدبا ران پای دیگر شما را لمس کند؛کمر خود را خم کرده و به سمت پای که دراز کرده اید خم شوید به نحوی که انگشتان پا را لمس کنید، چنانچه نتوانستید انگشتان پا را لمس کنید، تا آستانه درد(ناشی از کشش) این حرکت را ادامه دهید. انجام کشش به مدت ۲۰ ثانیه برای هر پا. برای هر پا ۳ بار تکرار کنید.
حرکت ششم
روبروی یک دیوار بایستید، دست ها را به اندازه عرض شانه باز کنید و بر روی دیوار قرار دهید. در حالی که کف هر دو پا روی زمین است، و انگشتان پا رو به جلو، پای راست خود را خم کنید و کمی به دیوار نزدیک کنید، سپس به سمت دیوار خم شوید، در این حال شما باید کشش را در ناحیه ساق پا احساس کنید.این کشش را به مدت ۲۰ ثانیه انجام دهید، سپس پای دیگر. برای هر پا ۳ بار تکرار کنید
پیشگیری از قفل شدن زانو
گرم کردن صحیح بدن قبل از تمرین یا مسابقات از جمله عوامل بازدارنده قفل شدن زانو محسوب میشود. انجام ورزش در زمین‌های مناسب و آماده و هچنین گرم کردن صحیح بدن و کشش عضلات حمایت کننده زانو (همسترینگ، چهار سر ران) پیش از انجام تمرین و مسابقات از جمله مواردی است که از شیوع آسیب منیسک زانوها و در نتیجه قفل شدن زانو در ورزشکاران می‌کاهد.