آشنایی با ورزش شمشیربازی و قوانین آن

تاریخچه و اصطلاحات مهم ورزش شمشیر بازی

ورزش شمشیربازی که قدمتی طولانی دارد، به صورت دو نفره برای آقایان و بانوان انجام می شود. مسابقات شمشیربازی، هم بصورت انفرادی و هم بصورت تیمی صورت می گیرد. شمشیربازها در موقع مسابقه می بایست لباس های مخصوصی بپوشند و از دستکش، لباسی مخصوص و یک ماسک با تور فلزی استفاده نمایند تا صورت و بدن از ضربه های احتمالی حریف محفوظ بماند.

نحوه اجرای حرکات شمشیربازی:

برای کسانی که برای اولین بار به تماشای شمشیربازی می نشینند، دنبال کردن حرکات سریع و برق آسای دو بازیکن برای آنها بسیار دشوار است. برای این که بتوانید بازی شمشیربازی را بهتر درک کنید، سعی کنید تنها روی یک بازیکن تمرکز کنید. بازیکنی که مورد تهاجم (اتک) قرار می گیرد با حرکت دفاع (پاره) تیغه حریف را از خود دور می کند. سپس بازیکن دفاع کننده می تواند پاسخ (ریپوست) خود را اجرا کند. بدین ترتیب دو رقیب حرکات تهاجمی و تدافعی خود را با هم ردوبدل می کنند که به آن سلسله مراتب بازی اطلاق می شود. در فلوره و سابر، داور با اعمال قانون حق تقدم، حرکات را آنالیز می کند و نظر خود را اعلام می کند.

اما در اپه چنین قانونی وجود ندارد و هر بازیکنی که ضربه را زودتر بزند امتیاز می گیرد. در نتیجه در صورتی که در اپه هر دو بازیکن در آن واحد به حریف خود ضربه بزنند ضربه دوبل (کدوبل) حاصل می شود که در فلوره و سابر این نوع ضربه دوبل معنایی ندارد.

اجرا کردن حرکات شمشیربازی

بازیکنان سعی بر آن می کنند تا فاصله مناسبی با حریف داشته باشند یعنی این که دور از دسترس وی قرار گیرند. آنگاه یکی از دو بازیکن سعی بر شکستن این فاصله می کند تا شانس اجرای یک حرکت تهاجمی را بدست آورد. گاهی اوقات یکی از دو بازیکن حملات کاذبی را اجرا می کند تا عکس العمل های مختلف حریف را بررسی نموده که متعاقبا با حرکات واقعی آنها را فریب داده و ضربه خود را به حریف بزند. همان گونه که به سرعت بازی شمشیربازی عادت پیدا می کنید، تاکتیک ها و استراتژی بازی شمشیربازی برای شما نمایان خواهد شد و درک بهتری از زیبائی، ظرافت و فریبندگی این رشته جذاب ورزشی را بدست خواهید آورد.

تاریخچه شمشیر بازی

شمشیر بازی ورزش روزگاران کهن است . فن شمشیر زدن و استفاده از شمشیر برای حمله و دفاع , تاریخی بسیار دراز دارد . شمشیر مهمترین اسلحه بشر طی چندین هزار سال بوده است و بهمین دلیل تنها ورزشی است که تاریخی روشن دارد و مدارک زنده و گویایی در موجودیت آن وجود دارد.

کارشناسان ورزشی , با توجه به مدارک موجود , معتقدند که ورزش شمشیر بازی در ابتدای قرن چهارم میلادی در اروپا متولد شده است . کشور آلمان پیشقدم این ورزش سلحشوری است . در ابتدای قرن پانزدهم , شمشیر بازی از آلمان به ایتالیا راه یافت و در قرن شانزدهم در همه اروپا متداول شد و مدارس شمشیر بازی به آموزش علاقمندان این ورزش پرداختند , اما انگیزه اصلی برای کسب مهارت در شمشیر بازی آن بود که خود را مهیای دوئل ( جنگ تن به تن ) کنند.

شمشیربازی چه تاریخچه ای داشته است؟

در اواخر قرن 19 میلادی که بسیاری از کشورها دوئل را ممنوع اعلام کردند , زمینه بسیار مساعدی برای گسترش شمشیر بازی به عنوان ورزش فراهم شد و باشگاههای متعددی تاسیس شد تا به تربیت شمشیر بازان بپردازند.در سالهای آخر قرن نوزدهم ورزش شمشیر بازی بقدری در اروپا متداول بود که حتی قبل از تصویب مقررات مربوط به آن , جز مسابقات رسمی اولین دوره بازیهای المپیک آتن 1896 قرار گرفت. در سال 1914 در کنگره بین المللی کمیته های المپیک سراسر جهان که در پاریس تشکیل شد , مقررات فدراسیون بین المللی شمشیر بازی , مورد تصویب اعضا قرار گرفت.

شمشیر بازی در ایران 

ورزش شمشیر بازی برای نخستین بار توسط میر مهدی ورزنده در ایران معرفی شد و اندک اندک , بخصوص در مدرسه نظام آن روز , آموزش داده شد و گسترش یافت .

در سال 1328 سه نفر از جوانان ایرانی که برای تحصیل به اروپا رفته و هنگام تحصیل با ورزش شمشیر بازی آشنا شده بودند , در بازگشت به ایران کوشش زیادی در گسترش هر چه بیشتر این ورزش بعمل آوردند و سرانجام موفق شدند فدراسیون شمشیر بازی ایران را تاسیس کنند . این سه تن عبارت بودند از ابتهاج , نیر نوری و بصیر.

آندره مارات زی اولین مربی خارجی بود که برای آموزش شمشیر بازی از کشور ایتالیا به ایران آمد. مارات زی , با وجود آنکه حدود 70 سال داشت اما تلاش و کوشش بسیاری در آموزش جوانان ایران کرد.

در سال 1345 اولین دوره مسابقات بین المللی جوانان در ایران و در تالار ورزشی تازه تاسیس 7 تیر ( واقع در ضلع شمالی پارک شهر تهران ) برگزار شد.

در این مسابقات , پیر فری رئیس فدراسیون بین المللی شمشیر بازی هم حضور یافت و با کمک او بود که 3 شمشیر باز برجسته ایرانی ( شاپور زرنگار , بیژن زرنگار , عبای افضلی ) برای گذراندن دوره عالی مربیگری به فرانسه رفتند و در موسسه ملی ورزش فرانسه به فرا گرفتن اصول و فنون پیشرفته این ورزش پرداختند . این سه نفر پس از بازگشت به وطن مربی تیم ملی شمشیر بازی ایران شدند .

محصول این فعالیتها مقام قهرمانی شمشیر بازی آسیا در بازیهای آسیایی تهران در سال 1974 بود . ایران توانست 16 مدال طلا , 3 مدال نقره و 7 مدال برنز در انفرادی و تیمی بدست آورد و با شایستگی تمام قهرمان آسیا شود . در اواخر سال 1358 با تصمیم سازمان تربیت بدنی ایران فعالیت شمشیر بازها متوقف شد و این توقف 10 سال ادامه داشت تا آنکه در سال 1368 بار دیگر شمشیر بازی فعالیت خود را از سر گرفت.

از چهره های صاحب نام در ورزش شمشیر بازی ایران میتوان کیومرث طلوعی – بیژن سرهنگ پور – قدرت رضایی- فرهاد رضایی – بهرام این صدری – احمد کارپور- شاپور و بیژن زرنگار , اسفندیار زرنگار , , حمید فتحی , اصغر پاشاپور , و منوچهر شفاهی را یاد کرد.

قوانین شمشیربازی

زمین مسابقه در این بازی 14 متر طول و 1.5 متر پهنا دارد. قبل از شروع بازی باید شرکت کنندگان به یکدیگر، داور و تماشاگران با نگه داشتن محافظ شمشیر در کنار چانه ادای احترام کنند. در روی خط آن گارد، باید به گونه ای بایستند که یک پا جلو بوده، شمشیر به سمت حریف بوده و دست آزاد در پشتشان جمع شده باشد.

هر ست مسابقه 3 دقیقه است ولی اگر یکی از طرفین 15 امتیاز بگیرد، مسابقه زودتر به پایان می رسد. اگر زمان تمام شده و هیچ کدام از شرکت کنندگان به امتیاز 15 نرسیدند، برنده فردی است که امتیاز بالاتری را کسب کرده است. اگر پس از 9 دقیقه امتیازها مساوی بود، یک دقیقه وقت اضافه در نظر گرفته می شود که در آن فردی که اولین امتیاز را کسب کند برنده خواهد بود. برای گرفتن امتیاز هر بازیکن باید به منطقه ی مجاز حریف ضربه بزند. این مناطق برحسب قوانین مختلف، تغییر می کنند.

زمان بازی های شمشیربازی

مدت زمان بازی های مقدماتی (5 ضربه ای) 3 دقیقه مفید بوده، در حالی که بازی های حذفی (15 ضربه ای) در 3 راند 3 دقیقه ای انجام می پذیرد که یک دقیقه استراحت بین هر راند ها به دو بازیکن داده می شود.

تعداد نفرات تیم شمشیر بازی:

یک تیم شمشیربازی از 4 نفر تشکیل می شود که شامل 3 نفر اعضای اصلی و 1 نفر ذخیره می باشد، البته مسابقات به شکل انفرادی و تیمی انجام می شود.

اسلحه های شمشیر بازی :

در حال حاضر ، در مسابقات شمشیر بازی از شمشیر های اپه ، سابر ، و فویل ( فلوره ) استفاده می شود .

اپه :

اسلحه ی اپه در زمان های قدیم وسیله ای برای دوئل ( نبرد تن به تن ) بود .همان گونه که در دوئل هیچ ترتیبی برای ضربه زدن وجود نداشته ، اپه نیز تنها مسابقه ای است که در آن دو بازیکن به طور هم زمان می توانند به بدن هم ضربه وارد کنند و هر دو نیز امتیاز بگیرند ؛ مثلا اگر یک بازیکن 2 _ 4 جلو باشد ، یک ضربه ی دوبله ( ضربه ی هم زمان دو نفر به هم ) سبب پیروزی 5 _ 3 بازیکنی می شود که از رقیبش پیش بوده است . هر دو بازیکن در این ضربات صاحب یک امتیاز می شوند . طول شمشیر اپه 90 سانتی متر است که 20 سانتی متر آن به بخش دسته مربوط می شود .

گارد اپه بسیار بزرگ تر از فلوره و تیغه ی آن نیز مثلثی شکل است . این تیغه دقیقا در مرکز گارد محافظ قرار ندارد و از آن کمی فاصله دارد . وزن اپه در سنگین ترین حالت 770 گرم است اما معمولا در مسابقات از اپه هایی استفاده می شود که وزن آن ها 350 تا 400 گرم است . کودکان شمشیر بازی که سن آن ها کمتر از 12 سال است ، از شمشیر های کوتاه تر و سبک تر استفاده می کنند . در اپه ضرباتی باعث کسب امتیاز می شوند مه فشاری معادل 4 / 7 نیوتن ( 750 گرم ) به حریف وارد کنند . در شمشیر بازی با اپه ضربه زدن به تمام قسمت های بدن مجاز است .

اپه و فدراسیون جهانی :

اولین مقررات مربوط به اپه در سال 1892 در فرانسه تصویب شد . فدراسیون جهانی شمشیر بازی هم در سال 1914 با استفاده از همین قوانین ، اولین مقررات بین المللی اسلحه ی اپه را تعیین کرد . تجهیزات الکترونیکی از سال 1936 وارد مسابقات اپه شدند و به کمک شمشیر بازان آمدند .

سابر :

اسلحه ی ساب تنها اسلحه ای است که نوک آن دکمه ندارد بلکه کمی پهن است و به صورت حلقه روی خودش تا شده است . گارد سابر نیز دور دست را می پوشاند . این گارد 17 سانتی متر طول و 15 سانتی متر قطر دارد . طول سابر 88 سانتی متر است و با این اسلحه می توان به تمام قسمت های بالای کشاله ی ران ضربه وارد کرد . این ضربات را هم می توان با نوک شمشیر زد و هم به صورت برشی با پهلوی تیغه وارد کرد . هنگامی که ضربه با بغل تیغه وارد می شود ، زاویه ی بین دست و تیغه باید 135 درجه باشد . مسابقات سابر را هم یک سر داور قضاوت می کند . از سال 1988 استفاده از ابزار های الکترونیک در مسابقات سابر مرسوم شد و به این ترتیب ، قوانین جدید سابر در سراسر دنیا به اجرا در آمد .

سابر و فدراسیون جهانی :

در مسابقات شمشیر بازی المپیک های 1908 ( لندن ) و 1912 ( استکهلم ) ، قوانین بازی ها برگرفته از قوانین فدراسیون شمشیر بازی مجارستان بود . در آن زمان رئیس فدراسیون شمشیر بازی مجارستان ، بلاناگی ، ریاست کمیته ی سابر فدراسیون جهانی شمشیر بازی را نیز بر عهده داشت و با نظارت وی ، قوانین سابر در سال 1914 به تصویب رسید .

فلوره :

شمشیری است به وزن 500 گرم و طول 90 سانتی متر که 70 سانتی متر آن مربوط به تیغه و 20 سانتی متر متعلق به دسته و گارد محافظ آن است . تیغه ی فلوره مربعی شکل و جنس آن آلیاژی از فولاد است که حالت فنری دارد . در نوک تیغه دگمه ای وجود دارد که در صورت وارد شدن ضربه ای با نیروی مناسب به بدن حریف ، ضربه را روی دستگاه مخصوص ثبت می کند . منظور از ضربه و نیروی مناسب ، ضربه ای است که به صورت تهاجمی و نفوذی بر حریف وارد می شود و قدرت آن 9 / 4 نیوتن ( فشاری معادل 500 گرم ) است . در فلوره ضرباتی امتیاز دارند که به جاهایی غیر از دست ، پا و سر برخورد کنند ؛ یعنی به قسمت بالایی محل اتصال ران به لگن ، سینه و شکم ، پشت و پهلوهای حریف . در مسابقات فلوره ، قضاوت به عهده ی سر داور است .

فلوره و فدراسیون جهانی :

اولین مقررات رسمی فلوره در سال 1914 توسط کمیته ی فلوره ی فدراسیون جهانی به همت اتوره ایتالیایی و با الگو برداری از قوانین کمیته ی تکنیکی فلوره ی فدراسیون فرانسه و رئیس آن کامیل پریوست به تصویب رسید . از سال 1957 تحولی بزرگ در رقابت های فلوره پدید آمد و آن استفاده از دستگاه های الکترونیکی متصل به شمشیر بود . چراغ این دستگاه ها ، به هنگام ضربه زدن روشن می شود و ضربه زننده را مشخص می کند .

پوشش اصلی شمشیربازی

بیشتر پوشش های محافظت کننده در ورزش شمشیربازی از پنبه سخت یا نایلون ساخته شده اند. علاوه بر این موارد، الیافتی به نام کولار در فرم های پیشرفته تر لباس ها به کار گرفته می شود. نسبت استحکام به وزن کولار زیاد است، چراکه از پاراآرامید های سبک و قوی تشکیل شده است. کولار به صورت نخ یا تکه پارچه در پوشش های شمشیربازی وجود دارد.

ژاکت: ژاکت شمشیربازی دارای بندی است که از میان پاها می گذرد. طراحی ژاکت در فرم های مختلف تفاوت هایی دارد. در فلوره، ژاکت در امتداد کمر قرار می گیرد. همچنین یک پارچه گلوپوش اطراف یقه دوخته می شود تا از ورود تیغه شمشیر به زیر ماسک و اطراف گردن جلوگیری شود.

ماسک: ماسک دارای یک پیش بند است که از گردن مراقبت می کند. این ماسک باید قدرت دوازده کیلوگرم بر سطح را در ناحیه تور فلزی جلو صورت و 350 نیوتون را در قسمت پیش بند تحمل کند. البته میزان مقاومت و اجزای دیگر ماسک در مسابقات بین المللی مختلف متنوع است.

دستکش: دستگیره شمشیر باید با یک دستکش مخصوص گرفته شود. شمشیربازی دارای یک دستکش پوشیده و بلند است که از برخورد تیغه شمشیر به دست و ایجاد مصدومیت پیشگیری می کند. وجود دستکش در دست گرفتن بهتر شمشیر تاثیر زیادی دارد.

شلوارک مخصوص: در شمشیربازی یک شلوارک کوتاه تا زانو پوشیده می شود. این شلوارک باید 10 سانتیمتر از ژاکت را نیز پوشش دهد.

وسایل مورد نیاز شمشیربازی 

ماسک، دستکش و شلوار مخصوص شمشیربازی

جوراب و کفش:جوراب های شمشیربازی بلند هستند و تا بالای زانوی ورزشکار را پوشش می دهند. کف کفش شمشیربازی صاف است. برای پیشگیری از پارگی کفش در حالت لانژ شمشیربازی، سطوح داخلی کفش تا حد زیادی تقویت شده اند.

اتصالات الکترونیکی: برای درج امتیازات به صورت الکترونیکی، شمشیرباز یک جلیقه با خاصیت فلزی به نام (lamè) را بر روی ژاکت به تن می کند. برای مثال در انتهای یک فلوره الکترونیکی یک دکمه با سه پین (A، B، C) دارد. در پشت گارد محافظ شمشیر یک گیرنده وجود دارد. سیم متصل به بدن، اسلحه و جلیقه را به یک حلقه متصل می کنند. در اسلحه های مختلف، به علت تفاوت در ناحیه هدف بدن شمشیرباز، پین های ذکر شده به پوشش های متفاوتی متصل می شوند تا در امر امتیاز دهی نقش خود را به خوبی ایفا کنند.

مزایای شمشیر بازی

شمشیر بازی برای کاهش وزن:

اگر دوست دارید شمشیر بازی را به عنوان یک برنامه کاهش وزن دنبال کنید، می توانید آن را با سایر فعالیت های روزانه خود هماهنگ نمایید. بر اساس مطالعات انجام شده، شما باید در هفته 250 دقیقه فعالیت فیزیکی متوسط داشته باشید تا بتوانید وزن کم کنید. سعی کنید یک یا دو کلاس شمشیر بازی را به برنامه پیاده روی، یوگا یا شنا اضافه کنید. به خاطر داشته باشید که رژیم غذایی مناسب می تواند به کاهش وزن شما کمک کند. به طور متوسط یک خانم 150 پوندی(68 کیلوگرمی) در هر ساعت از شمشیر بازی حدود 400 کالری می سوزاند. حتما شگفت زده شدید. بیشتر شمشیربازان در مورد اینکه حرکات شمشیر در طول بازی چقدر سخت و محکم است شگفت زده می شوند.

مزایای ورزش شمشیربازی برای سلامتی:

علاوه بر سوزاندن کالری، شمشیر بازی مزایای دیگری برای سلامتی و تناسب اندام دارد. داگمارا ووزنیک معتقد است که ورزش می تواند باعث تقویت سیستم قلبی –عروقی افراد شود و مزیت هایی برای حافظه انسان به همراه داشته باشد. او می گوید:زیبایی ورزش این است که می توانید ان را هر چقدر که دوست داشتید شدیدتر کنید. شما می توانید بر روی تکنیک های مختلف با محدوده حرکتی محدودتر تمرکز کنید یا به سمت جلو وعقب حرکت کنید. سطح شدت کاملا به خود شما بستگی دارد. مونیکا آکسمیت در این باره می گوید:شمشیر بازی یک ورزش عالی است. در حالیکه انجام این ورزش بسیار سرگرم کننده است، می تواند به سوزاندن کالری های بدن و ایجاد مقاومت کمک کند. تمرین های قدرتی نیز در این ورزش وجود دارد زیرا شما عضلات پا، بازو و هسته بدن را درگیر می کنید.

توانایی های مورد نیاز برای شمشیربازی:

• برای انجام این ورزش باید تمرکز و مقاومت روحی و فیزیکی بالایی داشته باشید. ذهن موتور بدن است که باید به طور مداوم تمرین داده شود تا انعطاف پذیری، سرعت و دقت شمشیرباز را بالا ببرد. این فاکتورها برای شمشیرباز بسیار مهمند.

• مردان و زنان ، همه می توانند این ورزش را انجام دهند. این ورزش را می توان به طور فردی یا گروهی انجام داد.
•  تمرینات و مسابقات با توجه به جنسیت و سن انجام می گیرند.

•  یادگیری شمشیربازی نیازمند پشتکار و انگیزه است.

اصطلاحات تخصصی شمشیربازی :

لانژ :

حرکت ناگهانی شمشیر باز به سمت جلو .

فلش :

حمله ی شمشیر باز هم زمان با دویدن .

بازکوب :

دومین حمله ی شمشیر باز .

آپل :

کوبیدن پای راست بر زمین به طور ناگهانی و شدید ؛ این کار با هدف به هم زدن تمرکز رقیب انجام می شود .

اتک :

شمشیر باز دستش را پیش می آورد ، حالت حمله به خود می گیرد و آنگاه حمله می کند .

سپر ( گارد ) :

گارد محافظ ؛ قسمتی از شمشیر که از دست شمشیر باز در برابر ضربات حریف محافظت می کند .

فول :

خطا و رعایت نکردن قوانین مسابقه ؛ از جمله خطاهای شمشیر بازی نداشتن وسایل کامل برای مسابقه ، پرتاب کردن شمشیر به سمت حریف ، تکرار حمله به رقیب پس از آنکه داور فرمان توقف بازی را صادر می کند ، گرفتن حریف با دست و جلوگیری از حرکت کردن اوست .

رکورد داران شمشیربازی

در طول تاریخ مسابقات شمشیربازی در المپیک دو کشور ایتالیا و فرانسه سرآند سایر کشور ها ر کسب مدال بودند و اکثر مدال های این رشته را تصاحب کرده اند.

کشور  طلا   نقره  برنز  مجموع

ایتالیا 48  – 40    – 33 –    121

فرانسه 41 -40   -37     -115

مجارستان35 -22 -26- 83

اتحاد جماهیر شوروی 9- 4- 6 -19

آسیب های شمشیربازی :

کشیدگی عضلات ساق پا و پیچ خوردگی مفاصل از جمله آسیب های شایع در این ورزش است. این آسیب ها در نوآموزان که حرکات را به درستی انجام نمی دهند بیشتر ایجاد می شود و باعث ایجاد درد شدید و گاهی تورم در عضلات و مفاصل می شودکه باید حتما توسط پزشک مورد درمان قرار گیرد.