قوانین و تاریخچه ورزش والیبال

ورزش والیبال

والیبال یک ورزش تیمی و ششمین ورزش محبوب و گسترده ترین ورزش در بیشتر کشورهای جهان است که در آن بازیکنان در دو تیم شش نفره، در دو سوی توری قرار می گیرند و تلاش می کنند تا طبق قوانین بازی، توپ را از روی تور در زمین تیم مقابل فرودآورند. هرتیم حداقل باید 3 ست (یا دست) از 5 پنج ست بازی را ببرد، تا بتواند پیروز مسابقه شود.

تاریخچه والیبال در جهان

والیــبال در روز دوم فوریه سال 1895 میلادی مطابق با بیستم بهمن ماه سال 1273 هجری شمسی، توسط ویلیام . جی . مورگـان مدیر تربیت بدنی کالج Y.M.C.A در شهر هولیوک ایالت ماسا چوست امریکا ابداع و معرفی شد که ابتدا مینتونت نام داشت.

مورگان پس از این که دوستش، جیمز نایسمیت، در سال 1891 ورزش بسکتبال را درهمان کالج ابداع کرد، با تلفیق ورزش هایی همچون بسکتبال و تنیس، شالوده ورزشی نو و مفرح را برای دانشجویان خود ریخت که بازی آن با توپی شبیه به توپ بسکتبال از روی توری مثل تور تنیس انجام می گرفت. به همین منظور مورگان با استفاده از تور تنیس روی چمن که به دو طرف دیوار سالن ورزش بسته می شد و با استفاده از توئی توپ بسکتبال که به دلیل سبکی وزن به دست ها آسیب نمی رساند ، بازی را شروع کرد و همین شروع کافی بود تا این ورزش به سرعت از یک کالج به کالج دیگر و از شهری به شهر دیگر معرفی و منتقل شود. تا جایی که پس از یک سال (1896) مردم اکثر ایالت های امریکا با آن اشنا شده بودند. در همین سال کمیته بین المللی ورزش کالج از مورگان دعوت کرد تا طی یک کنفرانس، قوانین و مقررات ورزش ابداعی اش را در حضور اساتید کالج تشریح کند.

مورگان هم کنفرانس را در سالن ورزشی کالج تشکیل داد. جایی که تعدادی از دانشجویان را به دو گروه تقسیم کرده بود و در حالی که آنها مشغول بازی بودند نقطه نظرات خود را برای اساتید و اعضای کمیته شرح می داد. پروفسور آلفرد.تی.هالستید در جریان همین کنفرانس و با مــشاهده نحوه این بازی، پیشنهاد داد که این ورزش از مینتونت به والیبال تغییر نام پیدا کند. چراکه حرکت و نمود اصلی این بازی در رد و بدل شدن توپ از روی تور است. مورگان هم این پیشنهاد را پذیرفت و به این ترتیب ورزش ابداعی اش شد والیبال.

با اینکه والیبال در آغاز ورزشی سالنی بود و در محل های سرپوشیده انجام می شــد، ولی کم کم توسط خود مردم به زمین هــای روبـــاز کشـیده شد و به شکل یکی از سرگرمی های محبوب تابستانی در پارک ها و ساحل ها درآمد.

والیبال ایران

لیگ برتر والیبال ایران به همت استاد ابراهیم نعمتی اولین داور جهانی والیبال ایران در سال 1354 تحت عنوان جام پاسارگاد در زمان ریاست فرهاد مسعودی (رئیس وقت فدراسیون والیبال ایران) با شرکت 12 تیم در یک گروه آغاز و تیم دخانیات تهران، قهرمان شد. این جام در سال 1355 با همان تعداد تیم ادامه یافت که این بار استقلال تهران، قهرمان شد. در سال 1356 مسابقات با شرکت 10 تیم آغاز که به سال 1357 نیز کشیده شد و استقلال بار دیگر بر سکوی اول تکیه زد. در سال 1357 با اوج گیری انقلاب اسلامی ایران تشکیلات ورزش و والیبال دستخوش تغییراتی شد و لیگ برتر در دستور کار قرار نگرفت. بالاخره در اواخر سال 1368 با انتصاب محمدرضا یزدانی خرم به ریاست والیبال از سوی دکتر حسن غفوری فرد، رئیس وقت سازمان تربیت بدنی تحولات اساسی در ساختار والیبال به وجود آمد و لیگ برتر والیبال توسط سیدرضا هدایتی، هفتمین داور جهانی والیبال که مسئول اجرایی لیگ برتر شده بود، راه اندازی شد. در سال 1368 اولین دوره جام حذفی باشگاه های والیبال ایران در زمان پرویز خاکی رئیس وقت فدراسیون والیبال انجام گرفت که استقلال تهران با غلبه بر تیم گنبد قهرمان شد. دوران ریاست پرویز خاکی از سال 1366 تا 1368 بود و مسابقات والیبال ایران به صورت استانی انجام می شد که تهران قهرمان سه دوره لقب گرفت. از سال 1369 لیگ برتر والیبال با شرکت 10 تیم تحت عنوان جام فجر شروع شد و تا سال 1377 که با این نام انجام می شد هر سال تعداد تیم ها به صورت عجیبی زیاد یا کم می شد. 8 تیم، 14 تیم، 7 تیم، 9 تیم و… تا اینکه در سال 1383 مسابقات با حضور 18 تیم انجام شد.

انواع مسابقات والیبال

شما می توانید روی چمن، شن و ماسه یا آسفالت بازی کنید و از روش امتیازگیری به صورت رالی یا خطای سرویس استفاده کنید. شما همچنین می توانید بازی را با سه گیم (ست) یا پنج گیم تمام کنید و امتیازهای هر گیم را به دلخواه خود بین 15، 25، 30 یا هر عدد دیگری انتخاب کنید.

شروع بازی والیبال

بازی والیبال با سرویس زدن توپ توسط یک تیم شروع می شود. هر تیم برای عبور دادن توپ حق دارد تا سه ضربه متوالی به توپ بزند و آن را حواله زمین حریف کند. یک بازیکن نمی تواند هر سه ضربه را بزند، بلکه فقط می تواند دو بار به توپ ضربه بزند، البته باید بین این دو ضربه نفر دیگری از تیمش به توپ ضربه بزند. (ضربات یک بازیکن نمی تواند پیاپی باشد). این سه تماس می تواند یک پاس، آبشار و ضربه باشد، اما می تواند هر سه تماس به صورت سه پاس یا هر ترکیب دیگری از انواع ضربات انجام شود. هر رالی (والی) تا وقتی که توپ با زمین برخورد کند، یا یکی از قوانین بازی نقض شود، ادامه خواهد داشت.

چند خطا در بازی والیبال

• 1.توپ در هنگام عبور از روی تور، نباید تور یا آنتن را لمس کند.

• 2. اگر هنگام سرویس زدن پای سرویس زننده روی خط عرضی (خط سرویس) قرار بگیرد. (باید پشت خط قرار بگیرد و خط را لمس نکند.)

• 3. تیمی که بیش از سه بار با توپ تماس داشته باشد. البته دفاع به عنوان تماس در نظر گرفته نمی شود.

• 4. نگه داشتن توپ یا با فشار هل دادن توپ خطا محسوب می شود و نباید بازیکن توپ را بیش از لحظه ای نگه دارد.

• 5. توپ در خارج از ناحیه آنتن عبور کند. چون باید توپ از بالای تور و بین دو آنتن طرفین تور عبور داده شود.

• 6. توپ دو بار با بازیکنان یک ردیف تماس پیدا کند، مگر اینکه اولین تماس ضربه دفاع باشد.

برنده مسابقه والیبال

تیمی که بر طبق قوانین بازی بیشترین تعداد امتیازات را بگیرد، برنده بازی است. تیم برنده باید حداقل دو امتیاز بگیرد. تیمی که در یک گیم برنده می شود، به طرف دیگر زمین منتقل می شوند، یعنی دو تیم در دو طرف زمین جابجا می شوند. گیم بعدی با امتیاز صفر بر صفر شروع می شود و دوباره بازی را از سر می گیرند. در مسابقه پنج گیمی تیمی برنده محسوب می شود که سه گیم (ست) را برنده شود.

قوانین و مقررات والیبال

▪ تعداد کل بازیکنان هر تیم:12 نفر.

▪ تعداد بازیکنان داخل زمین:6 نفر.

▪ تعداد کل داوران:10 نفر (یک داور بالا، یک داور پائین و یک داور ذخیره- 4 داور خط و یک داور خط ذخیره- یک نویسنده و یک کمک نویسنده.)

▪ اندازه زمین:طول 18 متر و عرض 9 متر.

▪ نِت (تور):برخورد توپ به لبه تور اشکال ندارد و خطا نیست.

▪ مقدار باد توپ:معمولاً با فشار انگشتان شصت بر روی توپ مشخص می شود.

▪ وزن و رنگ توپ:وزن توپ 260 گرم است و تا 10 گرم کمتر یا بیشتر اشکال ندارد و رنگ آن مخلوطی از زرد و آبی و سفید می باشد. (استاندارد فدراسیون جهانی)

▪ شروع بازی:شروع بازی به وسیله سکه توسط داور قرعه کشی می شود تا یک تیم زمین و تیم دیگر توپ را انتخاب کند.

▪ زمان بازی:5 گیم بصورت رالی، 4 ست با نتیجه 25 امتیاز و ست آخر با نتیجه 15 امتیاز می باشد. (البته در مسابقات مدارس 3 گیم می باشد.)

▪ تعداد استراحت:در امتیاز 8 و 16، اولین تیمی که به این امتیاز رسید یک استراحت فنی به مدت یک دقیقه به هر دو تیم داده می شود. هر تیم به غیر از استراحت فنی دارای 2 استراحت 20 ثانیه ای می باشد.

▪ روش تعویض بازیکنان:داور ابتدای خط یک سوم رو به تور می ایستد و همانجا بازیکن ورودی، تابلوی شماره تعویض را به بازیکن خود می دهد. (در قسمت یک سوم زمین)

▪ تعداد تعویض:هر تیم 6 تعویض می تواند داشته باشد. مثلاً اگر بازیکن شماره 5 به جای بازیکن شماره 8 وارد زمین شد، در تعویض بعدی حتماً 8 باید به جای 5 وارد زمین شود (یک رفت و یک برگشت).

▪ شماره بازیکنان:از 1 الی 15 (البته در مسابقات جوانان شماره بالاتر اشکال ندارد).

▪ طریقه زدن توپ (سرویس):سرویس از پشت خط عرضی و با سوت داور زده می شود و باید توپ از دست جدا شود.

▪ پهنای خطوط:پهنای خطوط زمین والیبال 5 سانتی متر می باشد.

▪ اخطار:برای اخطار داور کارت زرد به بازیکن نشان می دهد و یک امتیاز هم به تیم مقابل تعلق می گیرد و اگر سرویس هم داشته باشند به تیم مقابل واگذار می شود.

▪ اخراج و جریمه آن:داور کارت قرمز نشان می دهد و بازیکن یک ست اخراج می شود. و تیمی که اخراجی داشته، یک امتیاز از دست می دهد و بازیکن اخراج شده باید روی صندلی پشت نیمکت ذخیره ها بنشیند.

▪ ارتفاع تور تا زمین:برای بزرگسالان در بخش مردان 43/2 متر و در بخش زنان 24/2 متر می باشد.

▪ بازی مساوی:نتیجه تساوی برای مسابقه والیبال وجود ندارد و اگر امتیاز هر دو تیم در یک ست 24 یا 14 شود، بازی ادامه خواهد داشت تا اینکه یک تیم با اختلاف 2 امتیاز برنده شود.

▪ لیبرو:لیبرو بازیکنی است که رنگ پیراهنش با بقیه هم تیمی هایش متفاوت است و فقط می تواند توپ را جمع کند و پاس بدهد اما حق سرویس و آبشار را ندارد و تعویضش در ورقه نوشته نمی شود و وقتی در منطقه 5 قرار داشت، موقع چرخش بیرون می رود و با بازیکنان مناطق 1-6-5 می تواند تعویض شود.

▪ ابعاد تور:تور والیبال 5/9 متر طول و یک متر عرض دارد و ابعاد سوراخ تور 1×1 سانتی متر می باشد و همچنین طرفین تور 25 سانتی متر خارج از خط می باشد.

وسایل مورد نیاز ورزش والیبال :

لباس :

لباس والیبال ، بلوز آستین کوتاه یا بدون آستین به همراه شورت ورزشی است . میزان بلندی بلوز و شورت بسته به سلیقه ی شرکت تولید کننده ی آن متفاوت است .البته ، دختران ایرانی با شلوار ، بلوز آستین بلند و مقنعه در مسابقات شرکت می کنند . با توجه به جدا بودن محل بازی تیم ها از یکدیگر ، هر تیم می تواند رنگ دلخواه خود را انتخاب کند ؛ حتی رنگ مشابه با تیم حریف . فقط رنگ بلوز لیبرو باید با لباس هم تیمی هایش متفاوت باشد .

توپ والیبال:

توپ والیبال از چرم مصنوعی ساخته می شود . وزن توپ والیبال 280 گرم است . فشار هوای داخل توپ باید 3 / 0 کیلوگرم بر سانتی متر باشد .

زمین و تور والیبال:

زمین والیبال در هر دو بخش مردان و زنان 18 متر طول و 9 متر عرض دارد . تور در وسط این زمین قرار می گیرد و دو تیم را از هم جدا می کند . ارتفاع تور برای مردان 43 / 2 و برای زنان 24 / 2 متر است.

مناطق زمین والیبال:

– منطقه 2:قسمت زیر تور طرف راست زمین.

– منطقه 1:پشت منطقه 2 قسمت عقب زمین.

– منطقه 3:قسمت زیر تور وسط زمین.

– منطقه 6:پشت منطقه 3 زمین.

– منطقه 4:قسمت زیر تور طرف چپ.

– منطقه 5:پشت منطقه 4 در قسمت عقب زمین.

داورها و مسئولین والیبال

هر مسابقه دارای یک داور می باشد که در بالای تور ایستاده و ناظر بر اجرای مسابقه است.

سرداور روبروی داور نشسته و در امر قضاوت به او کمک می کند.

دو نفر در کنار خطوط قرار می گیرند.

مانند سایر رشته های ورزشی مسئول ثبت امتیازات نیز حضور دارد.

حرکت توپ در هوا (والی)

پاس بالای سر، یکی از مشخص ترین عملیات والیبال است.

هرگز نباید به توپ مشت زد، بلکه باید آن را با دو دست پاس داد.پاس دادن از عقب نیز نشان دهنده همین عمل است.

پاس دادن، ست زدن و فرستادن توپ های بلند از بالای تور صورت می گیرد.

حرکت توپ در هوا در پرتاب آرام توپ از بالای تور اجرا می شود.

اگر قبل از تماس با توپ دست ها دور شوند، توپ به وسط پیشانی برخورد خواهد کرد.

همیشه باید به توپ نگاه کرد. ابتدا پاها را حرکت داده، آن ها را خم کرده و بدن را در زیر توپ قرار داد. به منظور حفظ تعادل و توازن یکی از پاها را به آرامی در جلوی پای دیگر قرار داده، زانوها را خم کرده و سپس باید تمام بدن را راست کردبه عنوان یک قانون کلی شست ها را در حالت اشاره به طرف عقب و بینی نگهدارید. بازوها را راحت قرار داده و تا آن جایی که امکان دارد حرکات را بسیار ساده انجام داد. شصت و دو انگشت اول به این عمل قدرت بخشیده و بقیه انگشتان به آن جهت می دهند.

بهترین و معمول ترین مرحله والیبال (حرکت توپ در هوا) می باشد. برخی معتقدند که برای شروع تمرینات می توان از بادکنک استفاده کرد. تمرین پرتاب توپ پس از پرش برای گرفتن آن بسیار موثر است و مفید. البته همیشه پس از رسیدن توپ به نقطه اوج این عمل را انجام دهید.

خطاهای والیبال

خطاهای عمده عبارت اند از:

1- بازیکن تیم از خط افقی زیر تور بگذرد و زمین و یا یکی از بازیکنان حریف را لمس کند .

2- بازیکن تیم مانع بازی یکی از بازیکنان تیم حریف شود.

3- بازیکنان یک تیم در جای خودشان قرار نگرفته باشند.

4- بازیکنان یک تیم بیش از سه بار توپ را لمس کنند.

5- بازیکنان تیم دوبار پی در پی توپ را لمس کنند.

6- بازیکن از بالای زمین حریف به توپ ضربه بزند.

7- توپ بیرون از خط های مرزی به زمین بخورد.

8- توپ به زمین اصابت کند.

 

تغییرات مقررات بازی والیبال:

1917:امتیازهای هر گیم از 21 به 15 تغییر کرد.

1920:تعداد ضربات برای هر طرف به 3 محدود شد.

1922:نخستین دوره رسمی مسابقات در بروکلین با حضور 27 تیم از ایالت امریکا برگزار شد.

1930:نخستین بازی والیبال ساحلی دو نفره انجام شد.

1947:فدراسیون بین المللی والیبال بنام Federation Internationale De Volley-Ball با اختصار FIVB تشکیل شد.

1948:نخستین دوره مسابقات رسمی والیبال ساحلی انجام شد.

1949:نخستین دوره مسابقات جهانی والیبال در شهر پراگ چک اسلواکی برگزار شد.

1964:والیبال برای نخستین بار به جمع بازی های المپیک در ژاپن پیوست.

1987:FIVB والیبال ساحلی را نیز به مجموعه مسابقات جهانی ورزشهای گوناگون افزودند.

1996:والیبال ساحلی دو نفره نیز به عنوان ورزش رسمی المپیک شناخته شد.

بیشتر بخوانید: فواید ورزش شنا و انواع آن به همراه بررسی تاریخچه آن

 

اصطلاحات تخصصی والیبال :

دیپ :

در اصطلاح والیبال به معنای « جا خالی » ( انداختن توپ به شکل آرام و با نوک انگشتان به پشت مدافعان روی تور ) است .

پایپ در ورزش والیبال :

آبشاری که از منطقه ی 6 و پشت خط یک سوم زده می شود.

خط یک سوم :

در زمین والیبال دو خط یک سوم وجود دارد که زمین را به سه قسمت مساوی تقسیم می کند .

ضربه زدن در والیبال :

مهم ترین ضرباتی که در والیبال زده می شود عبارت اند از :آبشار ، ساعد و سرویس .

آبشار در والیبال:

آبشار به ضربه ای گفته می شود که مهاجم در جریان بازی با کمک گرفتن از چهار انگشت به هم چسبیده ی یک دست ، به توپ می زند و آن را با قدرت به سمت زمین حریف می کوبد . برای زدن آبشار ، بازیکن به هوا می پرد و یک دست خود را به صورت کشیده به سمت توپ می برد و به آن ضربه می زند . در این حالت ، دست به صورت عمودی است و انگشتان در بالا ترین حالت ممکن قرار دارند.

ساعد در والیبال:

برای ساعد زدن ، مدافع باید به حالت نیمه نشسته یا نیمه ایستاده قرار گیرد ، دو دست را در کنار هم قرار دهد و مشت کند ؛ به شکلی که دو انگشت شست وی بدون خم شدن در کنار هم قرار بگیرند . آنگاه با مچ دست یا ساعد خود به توپ ضربه بزند . معمولا از « ساعد »برای دفاع در برابر ضربه ی محکمی که از روی تور عبور می کند و در حال خوابیدن روی زمین است ، استفاده می کنند . در ساعد زدن مسئله ی مهم این است که توپ نباید دو بار به دست مدافع برخورد کند .

سرویس در ورزش والیبال:

هر مسابقه ی والیبال با ضربه ی سرویس آغاز می شود . برای سرویس زدن ، یک بازیکن به پشت زمین تیم خود می رود . توپ را به هوا می اندازد و در حالی که دستانش در حالت کشیده و به موازات شانه است ، با کف دست به آن ضربه می زند.

زننده ی سرویس می تواند سرویس خود را به صورت ساده بزند ؛ یعنی موقع ضربه زدن به توپ از زمین جدا نشود اما اگر در این هنگام ، خود نیز بالا بپرد و به شکلی آرام به توپ ضربه بزند ، سرویس را « سرویس تنیسی » می نامند.

در « سرویس پرشی » ، که نوع مرسوم سرویس زدن است ، بازیکن توپ را در مقابل خود ، جلوتر از محلی که ایستاده است ، می اندازد . آنگاه به سمت جلو می پرد و مثل آبشار با تمام قدرت به توپ ضربه می زند.

 

اثرات مفید ورزش والیبال بر بدن انسان

• افزایش حداکثر جذب اکسیژن در بدن.

• افزایش کارآیی قلب از طریق حجم خون پمپ شده در یک ضربان.

• کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش فشار خون.

• کاهش عوارض و احتمال مرگ و میر ناشی از نارساییهای قلبی.

• کاهش مقاومت عروقی برای عبور دادن جریان خون.

• افزایش جریان خون منطقهای و نقل و انتقال اکسیژن به بافتها.

• افزایش توانایی بدن در مصرف اسیدهای چرب آزاد به عنوان سوبسترا در هنگام فعالیت.

• افزایش تولید لیپوپروتئینهای سنگین (hdl) که برای بدن مفید هستند.

• افزایش و بهبود تحمل بدن در هنگام تمرین.

• کاهش و یا از بین بردن چاقی و افزایش قدرت عضلانی.

• افزایش تولید اندروفینها که مخدرهای درونی هستند.

• افزایش تولید عرق به هنگام فعالیت که در نتیجه تحمل بدن در برابر گرما بالا میرود.

• جلوگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان در صورت انجام تمرینات تحمل وزن.

• افزایش تحمل گلوکز در بدن.

• افزایش تحمل کار بدنی و کاهش تنگی نفس در بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریه.

محدودیت سنی والیبال :

سنین 12 _10 سالگی :سطح شعور و فهم و توانایی یادگیری ، تعادلی حرکتی کودک افزایش می یابد و می تواند حرکت های پیچیده و تکنیک و تاکنیک را یاد بگیرد و در ورزش های سازمان یافته و برخوردی شرکت کند.

 

تاثیرات مفید والیبال برای سلامتی بدن 

کالری مصرفی در هر ساعت :

نوع فعالیت 73 کیلوگرم 91 کیلوگرم 109 کیلوگرم

والیبال 292 364 436

بهترین والیبالیست حال حاضر دنیا

1 – زایتسف (ایتالیا )

2 – موزرسکی ( روسیه )

3 – اندرسون ( آمریکا )

4 – معروف (ایران )