چاقی و پوکی استخوان؛ چرا چاقی باعث پوکی استخوان می‌شود؟
به مرور زمان این تصور دیرینه مبنی بر اینکه حمل وزن بیشتر توسط بدن به این معنی است که فرد استخوان‌های قوی‌تری دارد به تدریج رد می‌شود. بررسی‌های اخیر بر روی متون مربوط به بررسی چاقی و پوکی استخوان نشان داده‌اند که وقتی فردی وزن اضافی حمل می‌کند، این به تنهایی به معنای توانایی او در حفظ سلامت استخوان‌های قوی نیست، بلکه عوامل متعددی در این میان بر سلامت استخوان‌هایش نقش دارند. با سایت دانستنی های ورزشی همراه باشید.
وزن، توده و درصد چربی بدن، تشکیل و تجزیه استخوان‌ها، چربی در مغز استخوان و التهاب ناشی از سلول‌های ایمنی (سیتوکین‌های پیش التهابی) عواملی هستند که باید برای بررسی ارتباط بین سلامت استخوان و چاقی در نظر گرفته شوند. تقریباً ۳۰ درصد از افراد مبتلا به پوکی استخوان دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. افراد چاق که پوکی استخوان نیز دارند ممکن است بیشتر در معرض شکستگی ناشی از تحرکات کم فشارباشند.
در حالی که یافته‌های پژوهش‌ها در مورد چاقی و پوکی استخوان ضد و نقیض بوده است، محققان به دنبال ارتباط احتمالی بین این دو هستند که می‌تواند منجر به چاقی شود که عامل دیگری برای شروع این نوع بیماری استخوانی است.
پژوهش‌های اخیر نشان داده است که چاقی و پوکی استخوان ممکن است باهم مرتبط باشند. چاقی می‌تواند باعث دیابت نوع ۲ و سایر بیماری‌ها شود و یک پژوهش جدید ادعا می‌کند که می‌تواند بر تراکم استخوان و توده عضلانی نیز تأثیر بگذارد.
افراد چاق بیشتر در معرض خطر افتادن و شکستن استخوان‌ها هستند، سندرمی که محققان دانشگاه ایالتی فلوریدا آن را چاقی استئوسارکوپنیک می‌نامند. این سندرم نتیجه یک عارضه بسیار شایع چاقی است؛ بدتر شدن به معنی کاهش تراکم استخوان و توده عضلانی در بدن شما اما این فقط تا حدی درست است.
جاسمینکا ایلیچ-ارنست، پژوهشگر ارشد تغذیه در ایالت فلوریدا، سال‌ها پیش، شروع به جستجوی ارتباطاتی بین قدرت استخوان و عضلات و توده چربی کرد. او می‌گوید که بسیاری از دانشمندان در حال بررسی عارضه‌های استخوانی موفق به درنظر گرفتن سایر فاکتور‌ها نشدند.
اما اخیراً پژوهش مقطعی بین سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۸، تحت عنوان “توده چربی دارای اثرات منفی بر استخوان” منتشر شده است.
محققان داده‌های تراکم استخوان و ترکیب بدن ۱۰۸۱۴ فرد زیر ۶۰ سال را تجزیه و تحلیل کردند که این پژوهش تحت نظارت و نظرسنجی ملی سلامت و تغذیه بین سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۸ بود.
آن‌ها یک ارتباط قوی مثبت بین توده بدون چربی و تراکم مواد معدنی استخوان‌ها در مردان و زنان پیدا کردند. برعکس، توده چربی ارتباط منفی متوسطی با تراکم مواد معدنی استخوان‌ها داشت، به ویژه در مردان اکثر مطالعات اثرات مثبت یا خنثی توده چربی بدن- وزن چربی در بدن- را بر سلامت استخوان نشان داده‌اند.
توده بدون چربی کل وزن بدن شما شامل اندام‌ها، پوست و استخوان‌ها و عضلات منهای چربی است. پزشکان متخصص و کارشناسان حوزه علوم پزشکی و تغذیه اغلب تصور می‌کنند افرادی که وزن بدن بالاتری دارند، تراکم استخوان بالایی دارند و در خطر شکستگی کمی هستند و این بیماران کمتر از نظر پوکی استخوان غربالگری و بررسی می‌شوند.
راجش کی جین، از دانشگاه شیکاگو پزشکی در آمریکا، گفت: “آن‌ها دریافتند که توده چربی بالاتر با تراکم استخوان کمتر مرتبط است و این ارتباط در مردان قوی‌تر از زنان بود.” این تحقیق نشان می‌دهد که اثر وزن بدن به ترکیب توده بدون چربی و چربی فرد بستگی دارد و وزن بالای بدن به تنهایی عاملی در جهت عدم ابتلا به پوکی استخوان نیست.
بافت چربی و میزان سلامت شما
سه نوع چربی در بدن وجود دارد:
- چربی قهوه‌ای
- چربی سفید
- چربی بژ
چربی قهوه‌ای یا «چربی خوب» به بدن در تنظیم دما کمک می‌کند. چربی‌های سفید در بدن ذخیره می‌شوند و می‌توانند در میزان بهبود یا عدم بهبود سلامتی نقش داشته باشند. سلول‌های چربی بژ از چربی سفید می‌آیند و معمولاً در نزدیکی ستون فقرات و استخوان ترقوه یافت می‌شوند.
چربی قهوه‌ای و بژ می‌تواند چربی را بسوزاند، در حالی که چربی سفید آن را ذخیره می‌کند. یک مقاله پژوهشی اثرات مولکول‌های تولید شده توسط بافت چربی بدن (آدیپوکین‌ها) را بر روی سلول‌های استخوانی بررسی کرد. این مقاله همچنین به رابطه بین چرخه مداوم رشد و تجزیه استخوان (متابولیسم استخوان)، چربی سفید در مغز استخوان و چربی قهوه‌ای (نوعی چربی که غذا را به گرمای بدن تبدیل می‌کند) پرداخته است.
یافته‌ها ارتباط بین چاقی و متابولیسم استخوان را نشان داده است. با این حال، هنوز کاملاً مشخص نیست که دقیقا مکانیسم این ارتباط چیست. آنچه شناخته شده است این است که بافت چربی با ترشح و آزادسازی سیتوکین‌های خاص در تلاش برای تنظیم سلامت استخوان‌ها با استخوان‌ها در تعامل می‌باشد. و بافت چربی هرچه بیشتر این تعامل نیز بیشتر می‌شود.
چربی موجود در مغز استخوان نیز نقش مهمی در تراکم و ساختار استخوان دارد. این مقاله همچنین نشان داده است که از آنجایی که چاقی اغلب باعدم تعادل در تغذیه (مانند کمبود ویتامین D، کلسیم یا فسفر) مرتبط است، تعیین دقیق اینکه چرا چاقی بر سلامت استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد دشوار است.
باورهای غلط
این تصور به طور گسترده پذیرفته شده است که فقط افراد ضعیف، لاغر و مسن‌تر به پوکی استخوان مبتلا می‌شوند. با این حال، عوامل زیادی در خطر و شیوع پوکی استخوان نقش دارند.
افراد مسن (به ویژه زنان) در معرض خطر بالای پوکی استخوان هستند، اما تحقیقات اخیر در مورد چاقی و پوکی استخوان نشان داده است که لاغر بودن لزوما پیش نیازاین نوع عارضه استخوانی نیست.
چربی شکمی و احشایی (که از چربی موجود در سایر نقاط بدن سمی و خطرناک‌تر است) تأثیر منفی بیشتری بر میزان قوت استخوان و قدرت عضلات دارد و همچنین می‌تواند میزان التهاب در بدن را تقویت کند. جامعه پزشکی معمولاً بر تأثیرات چاقی بر روی سیستم قلبی عروقی و خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها تمرکز می‌کند. تمرکز بیشتری بر تأثیرات چاقی روی تراکم استخوان و توده عضلانی وجود ندارد.
ایلیچ-ارنست، با اشاره به اینکه آزمایشات ویژه‌ای برای ارزیابی میزان چاقی، تراکم استخوان و توده عضلانی بر هر فرد وجود دارد، گفت: «ما هنوز معیارهایی برای تشخیص چاقی استئوسارکوپنیک یا همان چاقی مرتبط با پوکی استخوان نداریم. وی افزود: «هر فردی که BMI حدود ۳۰ یا بیشتر داشته باشد چاق محسوب می‌شود، بنابراین افراد دارای BMI بالای ۳۰ ممکن است در معرض خطر چاقی استئوسارکوپنیک باشند.»
مشکلات سه‌گانه سلامتی
ایلیچ-ارنست در مقاله خود یافته‌های حاصل از داده‌های ۲۰۰ زن را که توده عضلانی، تراکم استخوان و ترکیب چربی آن‌ها اندازه گیری شده بود را در نظر گرفت. او دریافت که حدود یک سوم از آن‌ها بیش از ۳۰ درصد بافت چربی به علاوه کاهش تراکم استخوان (استئوپنیک) و توده عضلانی (سارکوپنیک) دارند – مشکلی به ویژه در زنان مسن‌تر شایع‌تر بود.
او می‌گوید که افراد با افزایش سن تمایل به افزایش وزن و کاهش توده عضلانی و تراکم استخوان دارند، اما افزایش مقدار قابل توجهی چربی در بدن می‌تواند عملکرد عضلات و ایجاد و متابولیسم استخوان‌ها را مختل کند. ایلیچ-ارنست می‌گوید: «افراد چاق به میزان بیشتری نسبت به سایرین می‌افتند و به میزان بیشتری احتمال خطر شکستن استخوان یا مواجهه با ناتوانی‌های دیگر را تجربه می‌کنند».
پیشگیری یا معکوس کردن روند چاقی استئوسارکوپنیک
برای معکوس کردن زوال تراکم استخوان و کاهش توده عضلانی چه کاری می‌توان انجام داد؟ یا اینکه چطور می‌توانیم با افزایش سن روند کاهش تراکم استخوانی و توده عضلانی را برعکس کنیم؟ دکتر چارلز دبلیو سلتزر، پزشک تغذیه از فیلادلفیا که در زمینه کاهش وزن متخصص است، می‌گوید که کاهش وزن ممکن است به افزایش تراکم استخوان کمک کند، اما تحقیقاتی برای اثبات آن وجود ندارد.
وی می‌افزاید: با این حال، از آنجایی که کاهش وزن بدون درنظر گرفتن مسائل مربوط به تراکم استخوان برای سلامتی بسیار مفید است، انجام این کار یعنی کاهش وزن حتی در غیاب این تحقیقات عاقلانه است و ادامه می‌دهد: مکمل همراه با رژیم غذایی مانند کلسیم، ویتامین D، ویتامین K۲ و… استرانسیوم همچنین می‌تواند به افزایش تراکم استخوان‌ها کمک کند. کاهش توده عضلانی مرتبط با افزایش سن را می‌توان با ورزش مناسب پیشگیری یا معکوس کرد.
دکتر استفن کوک، که بر روی چاقی تمرکز دارد، می‌گوید که کاهش تراکم استخوان به احتمال زیاد قابل برگشت نیست زیرا بیشتر رشد استخوان در دوران کودکی و نوجوانی اتفاق می‌افتد. به نظر نمی‌رسد ورزش، مکمل‌ها و کاهش وزن بتواند از دست دادن استخوان را معکوس کند. او افزود: اما کاهش وزن و ورزش مناسب ممکن است به کاهش سرعت کاهش توده استخوانی کمک کنند. “به عبارتی روند پوکی استخوان را کند می‌کند.
نکات و حقایق
１. در چاقی صرفاً نباید وزن بدون چربی در نظر گرفته شود به عبارتی ترکیب وزن بدون چربی و وزن چربی هر دو باهم در نظر گرفته می‌شوند.
２. روش‌های کاهش درصد چربی همراه با مکمل و تغذیه مناسب به افزایش توده عضلانی و کند شدن فرایند استخوان‌زدایی و پوکی استخوان همراه با افزایش سن می‌انجامد بدین شکل که بدن از استفاده کردن مواد معدنی خودش برای تامین سوخت جلوگیری می‌کند و مواد معدنی استخوان حفظ می‌شود و برای رشد عضلات استفاده خواهند شد.
３. چاقی همراه با پوکی استخوان در مردان شایع‌تر از زنان است.
４. افراد مبتلا به چاقی به ویژه زنان سریعتر پیر می‌شوند و سن آن‌ها از نظر فیزیکی دو سال بیشتر از سایرین است.
５. تمرینات مقاومتی همراه با فشار بیشتر مکانیکی بار روی استخوان‌ها به تقویت آن‌ها و همچنین افزایش توده عضلانی می‌انجامد و شکستگی را کاهش می‌دهد.
６. برای دانستن فشار متناسب با وزن خود، دریافت رژیم غذایی و برنامه مناسب تمرینی و روش‌های کاهش وزن وهمچنین برای حفظ مقدار وزنی که برای شما مناسب است حتما با مربی خصوصی متخصص و پزشک تغذیه در ارتباط باشید و مشورت کنید.
کلام پایانی
عوامل متعددی در ایجاد پوکی استخوان نقش دارند و تا حدودی کاهش تراکم استخوانی بخشی طبیعی از روند پیری و کهولت سن است. با این حال، تحقیقات نشان داده است که افراد مبتلا به چاقی سریعتر پیر می‌شوند (در واقع، چاقی ممکن است پیری را بیش از دو سال تسریع کند). یعنی فرد ۵۰ساله از نظر تراکم استخوانی و قوت اندام‌ها ۵۲ساله است.
همراه با تحقیقات اخیر که نشان می‌دهد چاقی بر سلامت استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد، چاقی نیز می‌تواند در خطر ابتلا به پوکی استخوان نقش داشته باشد. طبق تحقیقات کاهش وزن، مکمل، ورزش می‌تواند کاهش در چگالی و تراکم استخوان را کند کند و از اینکه بدن در واقع از مواد معدنی حاصل از استخوان‌ها و عضلات برای تامین سوخت خودش استفاده کند، جلوگیری می‌کند.
در این راستا روش‌هایی برای کاهش خطر چاقی و پوکی استخوان وجود دارد، روشی‌های تمرینی که در آن‌ها مزیت حفظ بار و فشار مکانیکی وزن روی استخوان‌ها صورت پذیرد و با کاهش وزن این فشار کاهش نیابد. (توده بدون چربی یعنی عضلات). و در عین حال کاهش وزن حاصل از بافت چربی بدن به جای بافت بدون چربی (با ورزش) باید این فشار مکانیکی را روی استخوان حفظ کند، به‌ویژه زمانی که با تمرین مقاومتی با شدت بالا و/یا تمرینات تحت فشار وزنه همراه باشد. یادتان باشد که با پزشک متخصص ویا مربی خصوصی‌تان در رابطه با روش‌هایی که برای کاهش و حفظ مقدار وزنی که برای شما متناسب است، مشورت کنید.