روانشناسی ورزش چیست؟ اصول و کاربرد روانشناسی ورزشی
تعریف‌های که برای روانشناسی ورزش پیشنهاد شده تحت تأثیر دو عامل است: اول، رویکردی که به درک رفتار ورزشی منجر می‌شود، مثلا” هنگامی که رویکرد غالب رفتار گراییی است، تعریف حول محور مطالعه رفتار می‌گردد. دوم، حوزه‌ای که ورزش در آن تعریف می‌شود. به این معنا که آیا ورزش شامل تمرین یا فعالیت‌های بدنی دیگر می‌شود یا خیر. با سایت دانستنی های ورزشی همراه باشید.
در یک جلمه می‌توان روانشناسی ورزش را چنین تعریف کرد: مطالعه جنبه‌های روانی عملکرد ورزشکاران و کاربرد اصول روانشناسی در حوزه ورزش. یا به عبارت دیگر، مطالعه ویژگی‌های رفتاری ورزشکاران.
طبقه‌بندی روانشناسی ورزش
- روانشناسی بالینی: روانشناسان دراین حیطه بیشتر با ورزشکاران دارای مشکلات روان شناختی مانند اضطراب، ضعف اعتماد بنفس، برانگیختگی و… سرو کار دارند.
- روانشناسی آموزشی: روانشناسان این طبقه دارای دو نقش استاد و مشاور روانشناسی ورزش هستند.
- روانشناسی تحقیقاتی: هدف تحقیقات این روانشناسان، دستیابی به واقعیت‌های علمی آموزشی و بالینی است.
ویژگی‌های روانشناسی ورزش
روانشناسی ورزش باید چهار ویژگی اصلی داشته باشد:
۱-صلاحیت: مانند همه تخصص‌های روانشناسی، در اینجا هم فرض بر این است که روانشناس ورزش صلاحیت کار در این زمینه را دارد.
۲-آگاهی: روانشناس ورزش باید اطلاعات عمومی زیربنایی داشته باشد، زیرا در عملکرد او مؤثر است.
۳-آموزش: کسانی که می‌خواهن دراین رشته کار کنند باید یک دوره آموزشی بگذرانند.
۴-اخلاق: در مواردی که پیش از این ذکر شد، ممکن است جنبه اخلاقی نیز مد نظر باشد، مثلا” رویکرد اخلاقی در مورد صلاحیت این است که فرد باید فقط در حیطه تخصص خود کار کند. تخصص‌های مختلف برای تضمین رعایت اخلاق دستورالعمل‌های دارند. این موارد بارها در آثار مربوط به روانشناسی بررسی شده است، اما هنوز تکمیل نشده است.
همه ما به خوبی از فواید تمرین بدنی و تأثیر آن بر سلامت جسم آگاهیم و هر روز بر دامنه تحقیقات در این زمینه افزوده می شود.اما مبحث داغ روانشناسی ورزش هم امروزه در ورزش قهرمانی حرف های برای گفتن دارد.هادی ساعی قهرمان المپیک می گوید، در وزن من ۶ تکواندو کار برجسته در دنیا وجود دارد که ممکن است از نظر تکنیک در حد من و یا بهتر از من باشند، اما چیزی که مرا متمایز کرده است، برتری ذهنی و روانی من در مسابقات بوده است.با این وصف آگاهی از کاربرد روانشناسی ورزش حائز اهمیت است.
مزایای مطالعه و آشنایی با روان شناسی ورزشی برای مربیان و ورزشکاران
۱-بدست آوردن توانایی توصیف رفتار در موقعیت های یادگیری ، تمرین و مسابقه
۲-بدست آوردن قدرت تشخیص علت واقعی بروز برخی از رفتارها
۳-افزایش قدرت پیش بینی رفتارها با توجه به شناخت ورزشکار از محیط اجرا
۴-توانایی اعمال نفوذ در رفتار (دستکاری و کنترل رفتار) به منظور ارتقای عملکرد
۵-تشخیص زیر ساخت های شخصیتی افراد و اشراف به تفاوت های فردی میان ورزشکاران
اهم کاربردهای روانشناسی در محیط ورزش و فعالیت بدنی
۱-توسعه دانش های وابسته در یادگیری، آموزش، تمرین و گزینش ورزشکاران
۲-ایجاد خودباوری –اعتماد به نفس
۳-ایجاد انگیزه و انرژی روانی مناسب
۴-کاهش برانگیختگی و اضطراب
۵-افزایش توجه و تمرکز
۶-تنش زدایی و آرامش بخشی
ده دلیل برای وجود عوامل روانشناختی موثر بر عملکرد ورزشی
- هنگام تمرین در مقایسه با مسابقه
- تحت تاثیر قرار گرفتن عملکرد در حضور تماشاگران
- تغییرپذیری اعتماد به نفس
- اضطراب و ترس هنگام مسابقه
- آگاه نبودن از دلیل و انگیزه شرکت در رقابت
- دادن ارزش خود به توانایی ها در اجرای ورزشی
- تغییر پذیری در تمرکز توجه
- عملکرد ضعیف پس از برگشت به حالت اولیه از آسیب دیدگی
- توسل به شیوه های مختلف برای رسیدن به اوج عملکرد
- تاکید نتایج بسیاری از تحقیقات بر اهمیت توجه به ابعاد روان شناختی ورزشکاران
اجزاء و مولفه های کاربردی روانشناسی ورزش
- انگیزش
- اعتماد به نفس
- هدف گزینی
- تمرکز توجه
- برانگیختگی
- استرس
- اضطراب
- پرخاشگری
- تسهیل اجتماعی
- خود کلامی
۱-انگیزش
تعریف انگیزش از دید گاه الدرمن : انگیزش تمایل و آمادگی برای انتخاب و جهت دادن به رفتاری است که به وسیله نتایج احتمالی کنترل وپایداری در رفتار تا رسیدن به هدف را منجر می شود. تعریف دیگری از انگیزش؛ انگیزش یک نیروی درونی است که فرد را برای رسیدن به هدفی به حرکت وا می دارد.
۲-اعتماد به نفس
تعریف اعتماد به نفس :اعتقاد فرد به توانایی هایش در رسیدن به اهداف خاص.
عوامل موثر بر اعتماد به نفس:
- عملکرد موفقیت آمیز فرد در گذشته
- آمادگی جسمانی و ذهنی
- تشویق مربی و هم تیمی ها
- خود کلامی مثبت
- مقایسه با ورزشکاران موفق دیگر
۳- هدف گزینی
انواع اهداف
- عملکرد مدار
- نتیجه مدار
از نظر زمان:
- کوتاه مدت
- میان مدت
- بلند مدت
۴ – تمرکز توجه
جهت دادن توجه به محرک يا محرک های مورد نظر. مواردی که ورزشکاران دارای توانايی های ذهنی يا روانی بالا بايد انجام دهند:
تمرکز توجه بر جنبه های موثر و مثبت مربوط به عملکرد.(استفاده از نشانه های کلامی مانند محکم ،سریع و ..)منحرف کردن توجه از محرک ها و نشانه هايي با اثرات مداخله ای منفي بر عملکرد (شيوه داوری)
تعاریف برانگيختگی :برخی برانگيختگی را صرفا يک واکنش فيزيولوژيک (ترشح هورمون های اپی نفرين و نوراپی نفرين) ،برخی فقط روان شناختی و برخی چند وجهی می دانند.برانگيختگی از لحاظ فيزيولوژيک دارای پيوستاری است که کمترين حد آن در خواب عميق و بيشترين مقدار آن در هيجان شديد مشهود است و بدن از طريق آن، خود را آماده نگه می دارد.
توجيهات مربوط به رابطه بين سطح انگيختگی و اجرای مهارت های حرکتی
- فرضيه سايق
- فرضيه U – وارونه
- فرضيه چند بعدی (تاثير متفاوت اضطراب شناختي و بدني )
- فرضيه فاجعه
- فرضيه محدوده کارکرد بهينه : ZOF
رابطه بين سطح انگيختگی و اجرای مهارت های حرکتی :
فرضيه U – وارونه
عوامل اثرگذار بر ميزان نياز به بر انگيختگی
- پيچيدگی مهارت
- سطح مهارت اجرا کننده
- تفاوت های فردی
۶- استرس
۷- اضطراب
تعريف اضطراب: نگرانی فرد از فقدان کنترل بر شرایط موجود ،که به دو صورت شناختی و جسمانی بروز می یابد.
انواع اضطراب
۱- اضطراب صفتی : تمایل عمومی فرد برای تجربه اضطراب در بیشتر موقعيت های دستیابی به هدف.
۲- اضطراب حالتی : احساس اضطراب ناگهانی در موقعیت های خاص.
اضطراب رقابتی (صفتی و حالتی) :
اضطراب ناشی از رقابت ،که به دلایل زیر اتقاق می افتد:
- چالش
- ترس
- ضعف فرد
شيوه های غلبه بر اضطراب:تکنيک های بدنی مانند آرام سازی بدن.تکنيک های شناختي مانند تصويرسازی ذهني.
۸- پرخاشگری
هر رفتاری که موجب رنجش يا آسيب رساندن به يک موجود زنده شود.
ويژگی های پرخاشگری :
- يک ويژگی رفتاری است
- بايد عمدي باشد
- بايد منجر به رنج يا آسيب شود
- بايد روی موجود زنده انجام شود
انواع پرخاشگری
- پرخاشگری ابزاری
- پرخاشگری خصمانه
۹- خود کلامی مثبت
- من خود را دوست دارم
- من موجودی فعال و مهربان و کاردان هستم
- من صميمی ترين دوست برای خود هستم
- من همینم که هستم و خيلی هم راحتم