فتق دیسک چیست؟ اصول فیزیوتراپی و ورزش فتق دیسک
فتق دیسک مهره‌ها یک عارضه نسبتاً شایع است و زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت داخلی ژل مانند یک دیسک (به نام نوکلئوس پالپوزوس یا هسته دیسک) از طریق یک قسمت پاره شده از لایه خارجی دیسک (به نام حلقه فیبری یا آنولوس فیبروزوس) بیرون زده است. با سایت دانستنی های ورزشی همراه باشید.
این مشکل می‌تواند در هر یک از سه بخش ستون فقرات (گردنی، سینه‌ای یا پشتی یا کمری) رخ دهد، اگرچه بیشتر در ستون فقرات کمری شایع است. در حالی که دیسک‌ها به طور معمول به جذب فشارهای وارد بر ستون فقرات کمک می‌کنند، فتق ممکن است زندگی روزانه را دشوار و دردناک کند.
خوشبختانه، فیزیوتراپی و توانبخشی می‌تواند با علائم این عارضه گاه چالش برانگیز مبارزه کند. مطلب پیش رو به بررسی نحوه ارزیابی فتق دیسک، توانبخشی و فیزیوتراپی اولیه، جاری (در ادامه تراپی)، تمرینات ورزشی متناسب، پیشگیری و منع عارضه می‌پردازد.
ارزیابی آسیب فتق دیسک
بررسی عارضه فتق دیسک در تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (MRI) به این معنی نیست که شما درد یا مشکلات جدی خواهید داشت. با این حال، این معضل می‌تواند منجر به علائم مختلفی دیگری شود.
فتق در ستون فقرات ناحیه کمری بسته به محل وقوع عارضه ممکن است باعث کمردرد بشود یا نشود. اگر فتق دیسک با یکی از اعصاب نخاعی این ناحیه در تماس باشد، می‌تواند منجر به درد در ران یا ساق پا شود. در صورت فشار آوردن یا فشردن شدید عصب، ممکن است علائم ضعف، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در پاها وجود داشته باشد.
فتق دیسک در ستون فقرات گردنی می‌تواند باعث درد یا اسپاسم عضلات در گردن و تیغه شانه ها (کتف) شود. اگر این وضعیت تا حدی پیش رود که فتق دیسک عصبی را در ناحیه‌ای تحت فشار قرار دهد، درد ممکن است یکی از دست‌های شما را درگیر کند و باعث بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف در بازو، دست یا انگشتان دست شود.
فتق دیسک در ناحیه قفسه سینه (وسط بخش پشت بدن) نادر است و علائم آن‌ها اندکی پراکنده‌تر است. به طور معمول، فتق در این ناحیه باعث درد شکم، بالای پشت یا کمر می‌شود. علائم همچنین می‌توانند در یک یا هر دو پای شما بروز کند و منجر به ضعف در ناحیه اندام‌های تحتانی شوند
به علت تنوع زیاد در محل‌هایی که علائم عارضه ممکن است رخ دهد، یک فیزیوتراپیست (PT) باید با ارزیابی کامل تشخیص را شروع کند. فیزیوتراپیست علاوه بر اینکه از شما در مورد سوابق و شرایط‌تان می‌پرسد، ستون فقرات شما را معاینه می‌کند تا وضعیت حرکت ستون فقرات و محل درد را بررسی می‌کند.
فیزیوتراپیست همچنین معمولاً میزان ضعف و قدرت عضلات بازو و ساق پاهای شما را بررسی می‌کنند تا ببینند این عضلات تحت تأثیر عارضه قرار گرفته‌اند یا خیر. علاوه بر این، آن‌ها باید وضعیت احساس و رفلکس‌های شما را بررسی کنند، زیرا اینکار می‌تواند درک بهتر و بیشتری را از درجه آسیب عارضه فتق دیسک به پزشک بدهد. هنگامی که فیزیوتراپیست‌های متخصص درک بهتری از مشکل خاص شما را تشخیص دادند، می‌توانند درمان‌های مفیدی را برای کمک به بهبود درد شما ارائه دهند.
اعصاب تحت فشار در فتق دیسک
در بسیاری از موارد، فتق دیسک روی عصب نخاعی مجاور را شدیدا تحت فشار و حالتی مانند نیشگون قرار می‌دهد. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا ضعف ناشی از آن معمولاً در اندام‌های انتهایی گسترش می‌یابد (دست‌ها در عارضه فتق دیسک گردن یا پاها در فتق دیسک کمری یا پشتی).
هنگام ارزیابی عصب تحت فشار، معمولاً فیزیوتراپیست بررسی می‌کند که آیا حرکت اندام‌ها در جهت خاصی باعث بهبود جزئی یا بهبود کامل علائم دست‌ها یا پاهای شما می‌شود (متمرکزسازی نامیده می‌شود).
این طریقه تشخیصی به عنوان یک «ترجیح مسیر بروز علائم» (یعنی باید بر روی مسیرهای درست ایجاد علائم کار شود) شناخته می‌شود و بر اساس آن نوع تمریناتی را که فیزیوتراپیست شما تجویز می‌کند، تعیین می‌شود.
در همین راستا، اگر حرکت در جهت‌های خاصی سبب تشدید درد در اندام شما شود (پیرامونی‌سازی یا پراکنده سازی)، معمولا از تمرینات متناسب با این نوع مسیرهای حرکتی در اوایل درمان اجتناب می‌شود. متأسفانه، در برخی موارد، جراحی ممکن است برای برداشتن فتق دیسک و تثبیت بخش نخاعی آسیب دیده ضروری باشد.
فیزیوتراپی برای فتق دیسک
پس از تشخیص فتق دیسک توسط پزشک فیزیوتراپیست سپس مشخص شدن درمان مناسب شما، مهم است که یک توانبخش با تجربه در درمان این نوع عارضه بیابید.
در حالت عادی، یا متخصص ارتوپدی یا فیزیوتراپیست مسلط بر موضوعات مغز و اعصاب در کمک به بیماران با این نوع عارضه به خوبی آشنا هستند. هنگامی به فرد متخصص مراجعه می‌کنید و جلساتی برای تمرین شما توصیه و ارائه می‌دهد، جلسات شما چندین هدف خاص خواهد داشت. ابتدا، تمریناتی به شما داده می‌شود که سعی می‌کند فشار بر اعصاب تحت فشار را بر اساس ترجیحات مسیر بروز علائم شما، کاهش دهد.
در مرحله بعدی، تمرینات تقویت کننده عضلات مرکزی معمولاً برای کمک به تثبیت ستون فقرات تجویز می‌شوند. تمرینات هوازی به بهبود استقامت شما کمک می‌کند. در نهایت، تمرینات کششی و منوال (دستی) توسط فیزیوتراپیست به بهبود انعطاف‌پذیری عمومی شما کمک می‌کند.
به طور کلی، دریافت فیزیوتراپی همراه با داروهای ضد درد و تمرین توانبخشی مرتبط با عارضه شما در درمان فتق دیسک کمر در مقایسه با عمل جراحی پس از سه ماه به همان اندازه موثر است.
اولین ۲۴-۴۸ ساعت پس از آسیب فتق دیسک
۲۴ تا ۴۸ ساعت اول پس از آسیب فتق دیسک اغلب دردناک‌ترین ساعات است و شما ممکن است از بدتر شدن وضعیت خود بترسید. در حالی که ترسیدن طبیعی است، فیزیوتراپ شما در حالت طبیعی به شما اهمیت فعال ماندن و اجتناب از استراحت در تختخواب را آموزش و توضیح می‌دهد.
ورزش‌های هوازی سبک، مانند پیاده روی یا شنا، می‌تواند به آرامسازی و کاهش اسپاسم عضلانی و تسکین برخی از دردهایی که تجربه می‌کنید، کمک کند. تمرینات تقویت کننده و حمایتی و تحرک مناسب و آرام نیز اغلب برای بهبود وضعیت ستون فقرات توصیه می‌شود
توانبخشی و درمان جاری (درحال انجام)
پس از گذر از مرحله حاد فتق دیسک، فیزیوتراپیست شما معمولاً بر پیشرفت برنامه اولیه تمرین در خانه شما تمرکز می‌کند. تمرینات تقویتی معمولاً چالش برانگیزتر هستند تا اطمینان حاصل شود که شما از قدرت کافی در این عضلات حمایتی اصلی برخوردار هستید. فیزیوتراپیست شما در حین ورزش بر فرم بدن شما نظارت می‌کند تا از آسیب مجدد احتمالی شما را محافظت کند.
علاوه بر این، در حالی که توانبخشی اولیه معمولاً به حرکاتی منجر می‌شود که به متمرکز شدن علائم می‌انجامد، مرحله بعدی توانبخشی معمولاً شامل بازگرداندن آرام آرام حرکاتی است که قبلاً تحریک کننده و دردناک بودند.
هنگامی که وضعیت شما با موفقیت مدیریت و کنترل می‌شود و علائم کاهش می‌یابد، فیزیوتراپیست شما معمولاً یک برنامه شخصی برای شما تجویز می‌کند تا بعد از مرخص شدن ادامه دهید.
تمرینات فتق دیسک
آسیب فتق دیسک می‌تواند در جهات مختلف و در هر یک از ۲۳ دیسک منفرد موجود در ستون فقرات رخ دهد. به همین دلیل، برنامه درمانی و توانبخشی که یک فیزیوتراپیست ارائه می‌دهد منحصر به شرایط خاص شما می‌باشد.
با این وجود، چند تمرین از رایج‌ترین تمرینات توانبخشی ورزشی در ادامه آمده است. این تکنیک‌ها بر توان بدن، تقویت عضلات مرکزی و کاهش هرگونه فشار بر اعصاب نخاعی تمرکز دارد.
تمرین اول فتق دیسک-دمر خوابیدن، رهاسازی ستون فقرات
برای انجام این تمرین با پنج دقیقه دراز کشیدن روی شکم شروع کنید. اگر این تمرین مفید است، این وضعیت باید برخی از علائم موجود در پاهای شما را کاهش دهد.
هنگامی که با این وضعیت احساس راحتی داشتید، تمرین خود را با تکیه به آرنج انجام دهید. سعی کنید این حالت را تا پنج دقیقه حفظ کنید.
این تکنیک را می‌توان با فشار دادن قسمت فوقانی بدن خود نسبت به زمین توسط بازوها پیشرفته‌تر کرد. اگر می‌توانید سه تا پنج ست ۱۰ تایی را اجرا کنید. در حالی که احتمالا این تمرین سبب درد در ناحیه کمرتان شود، اما نباید علائم در پاها را بدتر کند.
حشره مرده
برای انجام این تمرین به پشت دراز بکشید و زانوها را از زمین بلند کرده در راستای صورت ۹۰ درجه خم کرده بطوری که زانوها رو بروی دید شما قرار بگیرید و دست‌ها را عمود بر بدن بطرف بالا موازی با زانو های‌تان قرار دهید.
عضلات شکم‌تان را منقبض کنید تا کمرتان در تماس با زمین صاف شود. با منقبض و حفظ انقباض عضله مرکزی، پاها و دست‌های خود را بدرستی و آرام در جایگاه خود حفظ کنید.
سپس، به طور متناوب دستان خود را به سمت عقب و بالا به آرامی از پاها همانند تصویر دور کنید و به حالت اول خود بازگردانید. به حالت تعویض متناوب بین دست‌ها و پاها ادامه دهید. سه ست پنج تایی را هر روز اجرا کنید.
قایق ایستاده
برای انجام این تمرین یک بند مقاومتی یا طناب سفت و محکمی را در یک درب نصب کنید و هر دو انتهای بند را در دستان خود بگیرید. در حالی که بازوهای خود را در کنار بدنتان نگه داشته اید، با دو دست به سمت عقب بند را بکشید و کمربند شانه یا همان تیغه شانه‌های خود را سعی کنید به سمت یکدیگر بفشارید (نزدیک) کنید.
از بالا انداختن شانه‌های خود خودداری کنید و هنگام انجام این حرکت، گردن خود به سمت جلو پرت نکنید. سه ست با ۱۰ تکرار از حرکت قایق ایستاده را در روز انجام دهید.
تمرین سگ پرنده
برای انجام این تمرین روی دست‌ها و زانوها قرار بگیرید و با انقباض عضلات شکم شروع کنید تا کمرتان مانند یک میز صاف شود. بدون اینکه اجازه دهید لگن‌تان خم شود، در حالی که پای مخالف را پشت سر خود بلند کنید، یک دست خود را بالای سر خود در یک امتداد قرار دهید.
پیش از بازگشت به حالت اولیه و تکرار با دست و پای مخالف، این حرکت را برای پنج تا ۱۰ ثانیه نگه دارید. دو تا سه ست را با ۱۰ تکرار بطور روزانه اجرا کنید.
فیزیوتراپی پس از جراحی فتق دیسک
فیزیوتراپی که پس از جراحی ستون فقرات دریافت می‌کنید، مشابه با فعالیت‌های ورزشی و تمرینات توانبخشی درمانی فوق است، اگرچه تفاوت‌هایی در جزئیات آن وجود دارد.
در روزهای نخست پس از جراحی، فرآیند توانبخشی شما برمبنای حرکاتی مانند بلند شدن و حرکت مجددتان متمرکز می‌شود. تمرینات هوازی سبک و کمک کننده بدن اغلب تجویز می‌شوند، اگرچه جراح شما ممکن است محدودیت‌هایی برای بلند شدن به شما بدهد که می‌تواند حرکات و مقدار وزن بکارگرفته شده در تمرینات‌تان در پروسه درمان را محدود کند.
در برخی شرایط، از روش همجوشی (از صفحه فلزی برای تثبیت بخشی از ستون فقرات) در جراحی استفاده می‌شود. تحت این شرایط، ممکن است کشش‌ها یا حرکاتی که فشار بیشتری را در محل جراحی ایجاد می‌کنند منع شود.
پزشک فیزیوتراپیست شما همچنین ممکن است در مورد شیوه‌های اصلاح شده انتقال حرکات بین نشستن، ایستادن و دراز کشیدن توصیه کند تا این امکان اینکه این سری از فعالیت‌ها کمتر دردناک باشند بوجود آید.
منع و محدودسازی در فتق دیسک
به هیچ وجه نمی‌توان تضمین کرد که شما هرگز دچار فتق دیسک نشوید، اما می‌توانید اقدامات بسیاری را برای پیشگیری از ایجاد، جلوگیری از عوارض آن و محدودسازی عارضه انجام دهید.
یکی از اولین روش‌ها اینست که به طور منظم یک برنامه موثر تمرینی که ستون فقرات‌تان را مورد هدف و حمایت قرار می‌دهد داشته باشید – به تقویت وضعیت قامتی بدن و تقویت عضلات بپردازد. این برنامه، همراه با ورزش منظم هوازی، به حفظ سلامت و تندرستی ستون فقرات کمک می‌کند.
علاوه بر این، حفظ میزان مناسب وزن بدن می‌تواند فشار وارد شده به دیسک‌های ستون فقرات را کاهش داده و احتمال وقوع فتق را کاهش دهد. استفاده از ساختار حرکتی مناسب بدن (بکارگیری پاها و اجتناب از خم و گرد شدن ستون فقرات) در بلند کردن اجسام سنگین‌تر نیز می‌تواند مفید باشد. در نهایت، پرهیز از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند و یا نشستن طولانی و نامناسب احتمال تجربه این عارضه را در ستون فقرات کاهش دهد.
خلاصه
اگر فتق دیسک دارید، ممکن است به فیزیوتراپی ارجاع داده شوید. درمانگر وضعیت شما را ارزیابی کرده و اهداف درمانی‌تان را تعیین می‌کند. برای آرامسازی درد و کاهش فشار بر اعصاب نخاعی و پایداری ستون فقرات تمریناتی به شما داده می‌شود. توانبخشی به منظور بهبود انعطاف‌پذیری شما و تقویت عصب-عضله‌تان به تدریج پیشرفت می‌کند.
کلام آخر از علم ورزش
فرآیند توانبخشی فتق دیسک ستون فقرات ممکن است گاهی اوقات خسته کننده و کاملاً دردناک باشد. این وضعیت می‌تواند به طور قابل توجهی مانع از انجام کارها شود و می‌تواند فعالیت‌های روزانه‌تان را بسیار دشوار کند.
خوشبختانه درمان‌های توصیه شده توسط فیزیوتراپیست‌ها می‌تواند به بهبود درد شما کمک کرده و شما را در مسیر بهبودی قرار دهد. در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده فوق، حتماً از پزشک خود در مورد ارجاع به فیزیوتراپیست واجد شرایط سوال کنید.
برای کمک به دریافت مراقبت‌های درمانی مناسب که هم به صورت گسترده و هم کم هزینه باشد، حتماً با خدمات دهنده بیمه خود تماس بگیرید. بسیاری از کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها منابع صورتحساب‌هایشان را در وب سایت رسمی خود برای کمک به برآورد هزینه‌ها آورده اند. ممکن است آفرهای تخفیف برای افرادی که نیاز مالی دارند یا بیمه نشده‌اند در دسترس باشد.